‘De Verhalentafel is mijn handelsmerk’

Sybil van Dam, drijvende kracht achter tien jaar verhalentafels in Haarlemmermeer en Heemstede

Wie is Sybil van Dam?

‘Ik ben getrouwd, heb twee kinderen en 5 kleinkinderen, allemaal knullen! Ik vind het heerlijk om creatief bezig te zijn, wandkleden maken van allerlei stoffen is mijn specialiteit. Ik noem het schilderen, maar dan met lapjes. Verder houd ik van mensen en heb liefde voor geschiedenis en verhalen. 

Ik kom uit de bibliotheekwereld, in de Stadsbibliotheek Haarlem kon ik 25 jaar lang mijn interesses prima kwijt. Met oudere mensen die niet zelf naar de bibliotheek konden komen besprak ik hun leeswensen. Zo ontmoette ik een keer een oude Haagse dame, ver in de 90, opgegroeid in kringen van de Russische adel. Thuis werd Frans gesproken. Haar verhalen vergeet ik nooit meer.’

 Jij organiseert Verhalentafels. Hoe is dat zo begonnen?

‘Na mijn werkzame leven ging ik eerst op stap om zelf verhalen te vertellen. Mijn flyer viel op bij stichting Meerwaarde. Ik kreeg de kans om een cursus te volgen, om te leren hoe je het verhalen delen in een groep kunt begeleiden. De naam Verhalentafel past precies bij wat het is: je zit met elkaar aan tafel en mensen vertellen hun verhaal. 

Mijn eerste groep was in 2006 in Badhoevedorp, toen samen met Hans Visser. Daarna ging op mezelf, aan de slag in Zwaanshoek, in het dorpshuis, gewoon gaan praten met de beheerder over wat ik van plan was. Sindsdien doe ik de verhalentafel op meerdere plekken en bij verschillende organisaties: in het museum, in de bibliotheek en nog altijd in het dorpshuis De Oase in Zwaanshoek. De Verhalentafel is mijn handelsmerk geworden.’

Wie zitten aan tafel en hoe nodig jij de mensen uit? 

‘Met de beheerder van het dorpshuis had ik meteen een klik. Bij de start in 2008 heeft hij enorm geholpen om 65-plus hier om tafel te krijgen. Iedereen mag meedoen, geboren Zwaanshoekers, maar ook nieuwkomers. De oudste is 92 jaar. De binding met Zwaanshoek, Beinsdorp of Cruqiuis (red. dorpen in gemeente Haarlemmermeer) is belangrijk. 

Ik begon in 2008, het eerste jaar, met 4 mensen. De laatste jaren hebben we er soms wel 25, mannen en vrouwen. Dat is het effect van ‘hoort zegt het voort’. Ik leg zelf ook contacten. Aan het begin van een nieuw seizoen starten we met een spreker of een film. Dat werkt als opwarmer. De vaste groep is heel trouw, mensen kijken altijd uit naar de donderdagmiddag.’

Waar gaan de verhalen over?

‘De gesprekken gaan over het dagelijks leven. We werken met thema’s, anders wordt het zo’n  rommeltje. Schuift iemand nieuw aan dan krijgt die de kans iets te vertellen over de basis. Bijvoorbeeld: waar ben je geboren? Wat was het beroep van je moeder, je vader? Waar heb je op school gezeten? Enzovoort. 

Met een groep die zo lang bestaat kom je verder. We praten niet alleen maar over vroeger hoor. Alle dingen des levens komen hier langs!’

Hoe zie je jouw rol als gespreksleider?

‘Sfeer is heel belangrijk, daar let ik goed op. Dat is voor een groot deel intuïtie, maar natuurlijk hebben we ook een paar spelregels. Ik begin iedere bijeenkomst met een spreuk en dan volgt een stiltemoment. Daarna krijgen mensen om de beurt het woord. 

Zorgvuldig zijn vind ik erg belangrijk. Een mevrouw met afasie wilde graag meedoen. Toen heb ik voorgesteld dat ze aan de groep zou uitleggen wat er aan de hand is, dat ze als gevolg van een hersenletsel soms niet goed kan vertellen wat ze wil zeggen en hele stukken kwijt is. Als de groep dit weet, is het oké. Als juf wil ik zorgen dat het veilig is en blijft voor iedereen.’

 Je noemt jezelf ‘de juf’? 

Met een schaterlach: ‘Ja, ik ben de juf. Zo noemen de mensen mij en het is een rol die bij mij past. Ik ben gehecht aan de mensen, we zijn een grote familie en ik leid de boel als een betrokken juf. Mensen bellen mij op, bijvoorbeeld om te vertellen dat een lid van de groep een keer niet komt vanwege een overlijden. Dan informeer ik de kring en ik stuur een kaart. Heel belangrijk: zorg goed voor je mensen!’

Je hebt een lange lijst boeken met verhalen op je naam staan. Hoe doe je dat?

‘Tijdens de bijeenkomsten van de verhalentafel schrijf ik mee met wat de mensen vertellen. Thuis werk ik die aantekeningen uit. Dan krijg je korte verhalen, anekdotes over en uit het leven van alledag.

Heel bijzonder vond ik het om met de Verhalentafel Zwaanshoek een seizoen te praten over het thema Vrijheid en Vrede. Mensen vertellen over hun herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog of over de bevrijding in mei 1945.

Maar de verhalen gaan ook over hoe ze toen, als jonge mensen, op zoek waren naar een persoonlijk gevoel van vrijheid en vrede. Het is een enorm voorrecht om hierover te mogen praten.’

Hoe reageren de vertellers op je boeken?

‘Ze zijn enorm trots. Het is zo waardevol dat wat ze vertellen toegankelijk is voor iedereen en bewaard blijft. 

Van iedere boekpresentatie maken we een feestje met een tentoonstelling, een optreden van een koor, met de aanbieding van het eerste exemplaar aan de burgemeester. En de pers erbij. Je moet flink tamtam maken.’

 Heb je een tip voor startende begeleiders?

‘Bied jezelf en je activiteit aan op de plek die jij graag wilt. Het dorpshuis, de bibliotheek of het lokale museum zijn voor mij fijne plekken. Een beetje meebewegen met de wensen van de organisatie waar je te gast bent, het hoort er allemaal bij. 

Houd het simpel en zorg dat je flexibel bent bij het bereiken van je doel: mensen de kans geven om te vertellen over hun leven.’

Contact

Meer op: www.sybilvandam.nl